Felç veya tıbbi adıyla inme, beynin bir bölgesine giden kan akışının aniden kesilmesi ya da ciddi biçimde azalması sonucu o dokunun oksijen ve besinden mahrum kalıp dakikalar içinde hasar görmesiyle ortaya çıkan hayati bir durumdur. Bu yüzden etkilenen bölgede hareket, konuşma, görme veya bilişsel işlevlerde geçici ya da kalıcı kayıplar yaşanabilir ve hızla müdahale edilmezse kalıcı sakatlık ya da ölüm riski ortaya çıkabilir. Felç, her yaştan insanı tehdit ettiği için önem verilmesi gereken bir hastalıktır. Özellikle genç yetişkinlerde görülen inmenin nedenleri ve sonuçları hakkında bilgi sahibi olmak gerekir. Bu, sinyalleri zamanında almayı ve önlem almayı kolaylaştırır. Bunun için gençlerde inme neden olur, belirtileri ve risk faktörleri neler araştırmak gerekir.
GENÇ YETİŞKİNLERDE İNME NEDEN OLUR?
İnme, tipik “yaşlılık hastalığı” olmanın çok ötesine geçti ve artık gençlerde de yaygın olarak görülüyor. Klasik damar risk faktörleri (hipertansiyon, diyabet, sigara, kolesterol yüksekliği), boyun damar yırtıkları (disseksiyon), kalpten pıhtı atması, pıhtılaşma bozuklukları, hormonal‐cinsiyete özgü durumlar (doğum kontrol hapı, gebelik-lohusalık), madde kullanımı ve doğuştan damar kusurları ilk sıralarda. Bu tabloya COVID-19 ve otoimmün hastalıklar da eklendi.
İSKEMİK vs. HEMORAJİK İNME GENÇLERDE NASIL DAĞILIYOR?
- İskemik (damar tıkanıklığı) ≈ %65-75
- Diseksiyon, kardiyoemboli ve pıhtılaşma bozuklukları öne çıkar.
- Hemorajik (kanama) ≈ %25-35
- Anevrizma/AVM rüptürü, hipertansif kanama ve madde kullanımı belirgindir.
- Travmatik subaraknoid kanama da “inme benzeri” sunum yapabilir.
NEDEN GENÇLERDE ARTIŞ GÖRÜLÜYOR?
Modern yaşam stile bağlı hipertansiyon, obezite, hareketsizlik ve yoğun sigara/alkol tüketimi nedeniyle genç popülasyonda yaygınlaşıyor. Bu da klasik damar risklerini erkene çekiyor. Üstüne stres, uykusuzluk ve enerji-içecekli “maraton” benzeri bir iş hayatı eklendiğinde damar duvarı erkenden yıpranıyor.
RİSKİ AZALTMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR?
- Tansiyonunuzu kontrol altında tutun. < 120/80 mmHg hedefleyin.
- Tütün ve nikotinden uzak durun. Nargile de aynı şekilde damarı tahriş eder.
- Haftada en az 150 dk orta yoğunluklu egzersiz yapın.
- Açlık kan şekeri, HbA1c, kolesterol ve homosistein değerlerinizi ölçtürün.
- “FAST” kuralını ezberleyin. Yüz (Face), Kol (Arm), Konuşma (Speech), Zaman (Time). İlk dakikaların altın değerinde olduğunu unutmayın.
Kaynak: memorial.com.tr
